تئوری X و Y :
این تئوری توسط داگلاس مگ گریگور ارائه شده است و نگرش مدیران در مورد انسان (کارکنان) را به دو گروه تقسیم کرده است و به جهت اجتناب از پیش داوری، این دو گروه ،با دو حرف X و Y مشخص شده است.
مفروضات تئوری X:
1- اکثر انسانها ذاتاً تنبل ،بی استعداد و از کار نفرت دارند و یا نسبت به آن بي ميل هستند.
2- اکثر انسانها از قبول مسئولیت گریزانند و ترجیح می دهند که تحت هدایت شخص دیگری قرار گیرند.
3-انسان ها را بايد از طريق تهدید و اجبار ترساند تا براي رسيدن به اهداف سازماني تلاش كنند.
4- اکثر انسانها باید تحت کنترل دقیق قرار گیرند چون معمولاً افراد از علاقه کافی برای کار برخوردار نیستند.
رفتار مديران تئوری X:
- مديران به كاركنان اطمينان ندارند و با کنترل شديد و محدود كننده يك فضاي ترس به وجود مي آورند.(به عنوان مثال نصب دوربین بالای سر کارکنان)
- اين مديران اعتقاد دارند كه هر چيزي بايد به سرزنش يك نفر ختم شود.
- اين مديران فكر مي كنند كه تنها هدف كاركنان از كاركردن، پول است.
- اين مديران در مواجهه با بروز هر اتفاق ناخوشايند سازماني، ابتدا كاركنان را سرزنش مي كنند بدون اينكه از خود بپرسند كه آيا ممكن است سيستم ها، سياست ها، نبود آموزش يا سوء مديريت، خودش سزاوار سرزنش باشد.
مفروضات تئوری Y:
1- كار فيزيكي همانند بازی،مفرح و خوشايند است.
2- كنترل بالادست و ترس از تنبيه تنها ابزار به تلاش واداشتن افراد براي دستيابي به اهداف سازماني نيستند.
3- انسان ها مسئولیت پذیرند و با اشتیاق به دنبال پذیرش مسئولیت می روند و بر حسب حس تعهد در دستيابي به اهداف محوله، نوعي خود هدايتي و خودكنترلي از خود نشان مي دهند.
4- تحت شرايط مناسب، انسان معمولي ياد مي گيرد كه نه تنها مسئوليت قبول كند بلكه خود به دنبال آن باشد.
5- ظرفيت استفاده از قوه تخيل، هوش، و خلاقيت در حل مسائل سازماني به صورت گسترده بين همه كاركنان وجود دارد و فقط در اختيار يك عده خاص نيست.
6- اگر افراد به کار خود علاقه داشته باشند، به طور مناسبی برانگیخته شده و این حس رضایت درونی بهترین پاداش برای افراد است و شیوه خودکنترلی مؤثرتر از کنترل توسط دیگران است.
رفتار مديران تئوری Y:
- اين مديران فضاي اعتماد در سازمان به وجود مي آورند.
- با زيردستان خيلي راحت و صميمانه ارتباط برقرار مي كنند.
- در رابطه مافوق و زيردست، تفاوتها را به حداقل مي رسانند.
- فضايي ايجاد مي كنند كه كاركنان بتوانند قابليت هايشان را توسعه دهند و از آنها استفاده كنند.
- نظرات كاركنان را در تصميم گيري مشاركت مي دهند.
تئوری Z:
این تئوری بر مبنای مدیریت ژاپنی توسط ویلیام اوچی ارائه شده است که این تئوری بر افزایش وفاداری کارکنان به شرکت، افزایش اشتغال پایدار، افزایش بهره وری و رضایت کارکنان و فراهم کردن شغلی برای زندگی با تمرکز بر رفاه کارکنان تاکید دارد.
ویژگی های تئوری Z
- اعتماد متقابل و پیوند قوی بین سازمان و کارکنان
- مشارکت کارکنان
- سیستم کنترل غیر رسمی
- توسعه منابع انسانی
- استخدام بلند مدت
**یکی از محدودیت ها و نقاط ضعف این تئوری آن است که تئوری Z بر مبنای سبک مدیریت ژاپنی می باشد و این سبک ها با توجه به فرهنگ منحصر به فرد کشور ژاپن تکامل یافته است ، بنابراین ممکن است این تئوری در فرهنگ های مختلف قابل اجرا نباشد.
